MART TRAJEDİSİ
MART TRAJEDİSİ:
15 Martı 16’ya bağlayan gece saat 01.00’de Sohum’u kurtarma taarruzunun başlamasıyla birlikte yukarı Gumısta köprüsü civarı, aşağı Gumısta köprüsü civarı ve asılı köprüden Sohum’a giren birinci kademe Abhaz birlikleri çatışmalarla Kamping, Greçko sokağı, Eşba sokağı, Yeşil ev, Zerkalo, Açadara platformu, Açadara demiryolu platformu ve Uçhoz’a varmış, bu noktalarda düşmanla çatışmalara girmiştir. Birliklerin bir kısmı da dağlara yönelmiş Ahbük tepesine ulaşmış, Tsugurovka eteği öncesi yoğun çatışmalara girmiştir.
Abhaz topçu birlikleri düşman savunmasının ön hattına zarar vermeden düşman savunmasının derinlerini, yedek konuşlanma yerlerini vurmuştur. Düşman muharebe başında geri çekilmiş, fakat Abhaz birliklerinin ikinci kademesinin muharebeye girmesinin gecikmesiyle önceki mevziilerini geri almış, böylece Abhaz birliklerinin ikinci kademesinin girişini engellemiştir. Sonuç itibariyle birinci kademe olarak giren Abhaz birlikleri kuşatılmıştır.Abhaz birlikleri oluşan zorlu savaş şartlarında öncü birliklere takviye sağlayamamış ve Gumısta’nın gerisindeki temel mevzilere geri çekilmek zorunda kalmıştır.Düşman tarafından kuşatılan birinci kademe birlikleri 2-3 gün boyunca çatışarak ve büyük kayıplar vererek geri dönmek zorunda kalmışlardır. 17 Martı 18’ne bağlayan gece birlikler komutanlıktan geri çekilme emri almışlardı. Abhaz ordusunun 15-17 Marttaki saldırısı başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
GERİ DÖNÜŞTE YAŞANANLAR…
İçeri birinci kademe olarak giren ve kuşatılan birliklerden biri Genadi Maan’ın ortak komutanlığında “Berkut” – “Grad” birleşik grubuydu. Yeşil ev denilen yerde Genadi Maan grubu, Avtandil Gartskiya grubu, Mirap Akayüba grubu ve Zakan Marşan’ın grubu toplam 170 kişi düşman tarafından kuşatılmıştı. Gumısta kenarındaki Kamping bölgesi de ikinci kademe Abhaz birliklerinin içeri girememesi nedeniyle tekrar düşmanın kontrolüne geçmiş, böylece hem önden hem de arkadan kuşatılmışlardır. Yeşil ev civarında 3 gün, 3 gece düşmanla yoğun çatışmalara girdiler. Sadece Genadi Maan grubunun 10 şehidi vardı. 50 yaralı da Yeşil evin bodrumunda muhafaza ediliyordu. Şehit ve yaralıların çokluğu, mühimmat ve yemeğin bitmeye başlaması, geri çekilme emrinin alınması ve düşmanın kuşatmayı daraltmaya başlaması sebebiyle arkalarından oluşturulan kuşatmayı yarıp geri çıkma kararı alınmıştı. Üç grup halinde çıkacaklardı. Birinci grup esirlerle önden gidecek, ikinci grup yaralılara destek verip onları takip edecek, üçüncü grubu ise arkadan gelebilecek saldırıları önlemek için en geriden gelecekti. Gelinen yoldan çatışarak geri çıkıldı ve Gumısta nehrine varıldı. Suya yakın gece 03.00’te çok büyük bir çatışma oldu. Mermi bitince bıçaklar bile konuştu! Buradan sağ kurtulanlar yaralıları karşıya geçirmeye başladılar.Tüm askerlerinin karşıya geçmesini bekleyen Genadi Maan 2 gün bir binada saklanarak kaldı. Bu binada karşıya geçemeyen yaralıları sakladı. Bu arada bölgeye gelen düşman suya yakın yerlere mayın döşüyordu. Saklanan ve gece tekrar hareket eden Genadi Maan düşmanın döşediği mayınları gördüğü için onlara basmadan suya kadar gelip yaralıları ve ölüleri teker teker karşıya geçirdi. Her seferinde tekrar Sohum yönüne geri yüzüyor, kalan ölü veya yaralıları alıyor tekrar karşıya geçiyordu. En son yaralı bir arkadaşı ile omuz omuza verip bir betonun arkasına saklandılar. Akşama kadar bekleyip 6. gün oradan ayrılabildiler. 1993 yılı Mart operasyonunda Genadi Maan’ın grubu gibi birçok birlik ve askerimiz kuşatma altında kalmış, yaralanmış, ya da şehit olmuştur. Bu büyük trajedide 23’ü kayıp olmak üzere 222 vatan evladı şehit düşmüştür.
Gözünü kırpmadan Vatanı ve Halkı için ölüme koşanlara selam olsun…
Not: Genadi Maan askeri yazışmalarda Genadi Marganya olarak geçmektedir.
Kaynak: Selçuk SIMSIM
