Lıhnıaşta Ve Diaspora Bağlantısı (Lıhnı İsyanı)

1866 yılında Rus yönetimi Abhazya’da tarım ve vergi reformlarında düzenleme yapmak istedi. Ancak Abhaz yaşamının sosyal ve sınıfsal özelliklerinden bihaber olan komisyonun görevlendirdiği memurların davranışları Abhaz halkını isyana sevketti.

Kısaca bahsetmek gerekirse feodal sisteme sahip olan Abhaz nüfusunun çoğunluğu özgür köylüler (Ankhayü), orta ve alt sınıf köylülerden (axaşfüala ve axuyü) oluşuyordu. Yani Abhazya’daki tüm köylüler toprak sahibiydi.

İsyanın en büyük sebeplerinden biri Rus yönetiminin hali hazırda toprak sahibi olan köylülerden “özgürlükleri” için ücret talep etmesiydi. Bzıp bölgesinde köylüler kendi özgürlüklerini parayla satın almayacaklarını beyan ederek komisyona herhangi bir bilgi vermeyi reddettiler.

26 Temmuz 1866 tarihinde Lıhnı Köyünde meseleyi konuşmak için büyük bir toplantı düzenlendi. Toplantıya yaklaşık 7 bin kişi iştirak etti. Her bölgeden ve sınıftan silahlı Abhazlar katıldı. Abhaz halkı adına sözcülüğü Eşıralı Şamba Osman yaptı.

Lıhnı’daki toplantının başlaması ile birlikte, Çar hükümetinin temsilcileri çok kaba bir şekilde “halkın belirli ücret karşılığında sahiplerinden azat edileceğini” ilan etti.

Buna tepki olarak kendilerini özgür bilen köylüler öfkelendi. Prens ve asilzadeler ise Akhupha(akrabalık) ilişkilerinin bulunduğu özgür insanların “köleleri imiş gibi” nitelendirilmesini hakaret saydılar.

Tartışmaların alevlenmesi üzerine Lıhnı Meydanında toplanan 7 bin kişiye dağılmaları emrini veren Rus yönetimi temsilcisi Albay Konyar ve beraberindeki subaylar, halka hakaret etmeye başlayınca, toplantıya katılanların tepkisi çok sert oldu. Çıkan olaylarda Abhazlar, Sohum Askeri Garnizonu Müdürü Albay Konyar’ı, bürokratlar Çerepov, İzmailov, 4 subay ve 54 Kozak’ı öldürdü.

Ayaklanma çok kısa sürede Abhazya’ya yayıldı. İsyancılar son Abhaz kralı olan Mihail’in oğlu Georgiy Çaçba’yı Abhazya hükümdarı olarak ilan etti .

İsyancılar kısa süre içerisinde organize olsa da silah ve cephane yetersizliğinden dolayı başarısız oldular ve Rus savaş gemilerinden top atışlarına maruz kaldılar.

Çar hükümeti, Abhazya’daki olaylardan son derece rahatsız oldu. Olayların tüm Kafkasya’ya yayılacağından endişe etti. Silah ve sayı üstünlüğünü elinde bulunduran Rus ordusu isyancıları dağıttı.

İsyanı kontrol altına alan Rus ordusu 7 Eylül tarihinde halkın tamamen silahsızlanmasını sağladı. 63 köyde silahların toplanması sonucu 5.667 tüfek ve 670 tabancaya el konuldu. Tüm Abhazya’da ateşli silah taşımak yasaklandı.

İsyanın ardından Georgiy Çacba, Orenburg’a sürgüne gönderildi. Köylülerden Naurız Şakrıl, Msoust Pliya ve Prens Uçan Dzapş-ipa ağır suçlular olarak cezaevine gönderildi. Direkt suçlu ilan edilen Hanaş Kalği, Kuakuçak Maan ve Kazılbek Maan Sohum’da yüzlerce insanın gözü önünde idam edildi.

Bu olay 1867 yılında Osmanlı İmparatorluğu’na gerçekleştirilen büyük sürgün hareketinin sebeplerinden birisi olmuştur.

5 Nisan 2023 tarihinde Lıhnıaşta meydanında saldırıya uğrayan yaşlı ağaç yukarıdaki halk hareketinin ve buna benzer bircok olayın en önemli sahitlerinden biridir. Kahramanlıklarımıza, sevinclerimize, hüzünlerimize şahit olan bu kutsal alana yapılan saldırıyı bir kez daha lanetliyoruz !

Kaynak: Abhazların Politik Tarihi, Selçuk Sımsım, s172-182, Apra Yayıncılık, İstanbul 2016

Yazar: Tunahan Masipa