ABHAZ ORDUSUNUN SOHUMA DÜZENLEDİĞİ KAPSAMLI MART TAARRUZU

Genel taarruz planına göre, Abhazya Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri Birlikleri Gumısta Cephesi’nde birkaç bölgede su engellerini geçerek, Hava Harp ve Deniz Harp Kuvetlerinin desteğiyle düşmanın ön savunma hattını kıracak, ikinci kademe birliklerinin dahil olması ile Sohum’u kurtarma operasyonunu gerçekleştircekti.

Mart taarruzuna Abhazya Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri adına 2 bin 500 kişi, 4 tank ,10 BMP, 30 ağır silah, deniz ve hava harp kuvvetleri katılıyordu.

Abhazya Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri düşmanın 2. Kolordu’suna karşı savaştı. Sadece 12.Tugay, 8. Motorlu Piyade Taburu, Topçu Alayı, Münferit Tankçı Alayı ve sayısız diğer birimlerden oluşmaktaydı. Savunmaya Gürcü Ordusunun tüm birim ve birlikleri ayrıca Gürcü polis ve iç kuvvetleri de katıldı.

Saldırıya katılan başlıca Abhaz Birlikleri: S. Matosyan komutasındaki 1.Piyade Taburu, R. Zardanya komutasındaki 1.Saldırı Grubu, A. Berzenya komutasındaki 2.Saldırı Grubu, S.Ankuab komutasındaki 3. Motorlu Piyade Taburu(3.tabura, G. Marganya’nın ortak komutanlığında “Berkut” – “Grad” Birleşik Grubu dahil olmuştur.) , G. Smır komutasındaki 4. Piyade Taburu , V. Smır komutasındaki 5. Sahil Güvenlik Taburu (5.Tabura Z. Pilia komutasındaki “Uragan” ile Y. Arsalya komutasındaki “Saturn” Grupları da verilmiştir.) , F. Ayudzba komutasındaki Gudauta Saldırı Grubu (Aftandil Gartskia bu gruba bağlıydı), R. Kulaa komutasındaki “Şeratın” Taburu, N. Dolbaya komutasındaki Pitsunda Taburu, G. Yazıçba komutasındaki Gagra Taburu. R. Tskua komutasındaki Afon-Eşira Saldırı Grubu, A.Otırba komutasındaki Gumısta Cephesinin yedek bölüğü, F. Ayuzdba komutasındaki, Havan Topu ve Tank Müfrezeleri.

Operasyon planına göre düşmana iki istikamette saldırılması öngörülüordu. Sol kanatta birinci saldırı yönü yukarı Eşira köprüsü bölgesi ve yüksekteki Tsugurovka’ya olacak; sağ kanatta ikinci saldırı yönü ise aşağı Gumısta köprüsü ve çevresindeki bölgeye gerçekleşecekti. Sol kanada Yarbay M. Kilba, sağ kanada ise Yarbay V. Tarba komutanlık etmekteydi.

Mart operasyonunu ana karargahtan Gumısta Cephesi Komutanı Albay S. Dbar, Abhazya silahlı kuvvetleri Savunma Bakanı Albay V. Arşba ve Genelkurmay Başkanı Albay S. Sosnaliev yürütüyordu.

Saldırı 14 Mart’ı 15 Mart’a bağlayan gece için planlanmıştı. Ancak belirlenen saatte emir gelmedi. Operasyon ertelendi. Genel taarruz öncesi planlanan hava taarruzu da gerçekleşmedi. Genel taarruza 15 Mart’ı 16 Mart’a bağlayan gece yarısından sonra başlandı. Saat 00:45’te Sohum’daki düşman merkezleri topçu atışları ile dövüldü. Kara kuvvetlerinin saldırı 16 Mart gecesi saat 01:00’de başladı.

Saldırının ilk dakikalarından itibaren E. Şevardnadze tüm dünyaya Abhazların Gürcistan’ı yok ettiğini duyurmaya başladı. Genel seferberlik ilan etti ve Rusya’yı ülkesine karşı saldırıyla suçladı. Abhaz “ayrılıkçıları” durdurmaya yeterli gücü bulunmadığından uluslararası topluma askeri yardım çağrısında bulundu. Gürcistan liderinin bu çağrısı batı ülkelerinde yankı buldu. Mart saldırısı sürecinde “BM’de Gürcistan için 21 milyon dolar toplanmış, İngiltere ise 500 bin sterlin ayırmıştır.

Saldırının başlamasıyla birlikte yukarı Gumısta Köprüsü civarı, aşağı Gumısta Köprüsü civarı ve asılı köprüden Sohum’a giren birinci kademe Abhaz Birlikleri, Kamping, Greçko Sokağı, Eşba Sokağı, Yeşil ev, Kolokol İlçesi, Zerkalo, Açandara platformu, Açandara demiryolu platformu ve Uçxoz’a(Tarım Enstitüsü) vardı ve bu noktalarda düşmanla yoğun çatışmalara girdi.

Abhaz topçu birlikleri düşman savunmasının ön hattına zarar vermeden düşman savunmasının derinlerini, kominikasyonu, yedek konuşlanma yerlerini vurdu. Düşman, muharebenin başında geri çekildi fakat Abhaz Birlikleri’nin ikinci kademesinin muharebeye girmesi gecikince önceki mevzilerini aldı ve ikinci kademenin girişini engelledi. Sonuç itibariyle birinci kademeye giren Abhaz Birlikleri kuşatıldı. Abhaz Birlikleri oluşan zorlu savaş şartlarında öncü birliklere takviye sağlayamayınca Gumısta’nın gerisindeki temel mevzilere geri çekilmek zorunda kalındı.

Düşman tarafından kuşatılan birinci kademe birlikler 2-3 gün boyunca çatışarak ve büyük kayıplar vererek geri dönmek zorunda kaldı. 17 Mart’ı 18’ine bağlayan gece birlikler komutanlıktan geri çekilme emri aldı. Abhaz Ordusu’nun 15-17 Mart’taki saldırısı başarısızlıkla sonuçlandı.

Geri çekilme sırasında bazı Abhaz Birlikleri Gürcü Kuvvetleri tarafından kuşatıldı. Abhaz Ordusu askerleri esir düşmüyor, son mermiye kadar düşmanla çatışarak kahramanca şehit oluyorlardı.

15-17 Mart 1993 Mart taarruzunda esir düşen Abhaz Ordusu askerleri Gürcü işgalcilerin vahşi işkencelerine maruz kaldı. Mart operasyonunda 23’ü kayıp olmak üzere 222 kişi şehit düştü.

Mart saldırısının başarısız olmasında birçok etken vardır. Bunları sıralayacak olursak: Su engelinin aşılması için belirlenen sınıra süresinde varılamaması, zaman hesaplaması ve arazi şartlarının dikkate alınmaması, hava taarruzunun gerçekleşmemesi, operasyonun 14 Mart’tan 15’ine ertelenmesi, kötü hava koşulları, mayın tarlaları, birliklerin ilerlemesi sırasında güvenlik şeridinin düşmandan tamamen temizlenememesi, kanatlardaki ateş noktalarının imha edilememesi nedeniyle hücum birliklerinin kuşatmada kalması, bazı birliklerin düşük ruh hali, belirli komutanların sorumsuzluğu ve deneyimsizliği, kontrol araçlarının, telsizlerin yetersizliği, silah, mühimmat ve araç yetersizliği, birçok askerin Gumısta Nehri’ni silahsız, düşmandan silah ele geçirebileceği umuduyla geçmesi ve sıklıkla Abhaz askerlerinin düşmandan ele geçirilen silahlarla savaşması, birlikler, birimler arasında etkileşimin sağlanamaması, saldırının gizliliğinin sağlanamaması sayılabilir.

Mart saldırısı sırasında Gürcistan’da genel seferberlik ilan edildi. Buna karşılık 19 Mart’ta Abhazya Yüksek Şurası, “Abhazya’nın korunmasını sağlayacak her türlü destek” çağrısıyla Kuzey Kafkasya halklar, ülke, bölge ve il yöneticilerine seslendi.

UÇB Başkanı Y. Kalmıkov, E. Şevardnadze’ye gönderdiği telgrafta, Şevardnadze’nin beyanını düşünülmeden acele atılmış adım olarak tanımladı. Uygulaması durumunda, Dünya Çerkes Birliği, kardeş Abhaz halkını soykırıma karşı savunmak için tüm Çerkeslere ve beş milyonluk Adıge-Çerkes diasporasına çağrıda bulunma hakkını saklı tutar uyarısında bulundu.

Kaynak: Selçuk SIMSIM, Başka Bir Vatanımız Yok, S218-223, Apra Yayıncılık 2018