Kiaraz- Apfüma- Aguıla
Kafkasyalılar’ın en fazla önem verdikleri işlerim başında dayanışma ve misafir ağırlamak vardır. Bu nedenle hayatlarını sürdürürken komşularının, köylülerinin durumlarını takip ederek ihtiyaç halinde hemen yardıma koşmaktadırlar. Abazaca “Kiaraz” ismi verilen yapı bu dayanışmanın bir örneği olarak verilebilir. Kiaraz denilen yapı tamamen hayatın doğal işleyişi ile birlikte ortaya çıkmış ve yardımlaşma temeline dayanan bir örgütlenme modelidir. Köyde herhangi birinin işine imece usulüyle yardımda bulunmak kiarazın bir işleyişi şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca her kiarazın da farklı bir şarkısı bulunmaktadır ve işler yapılırken bu şarkılar söylenerek daha verimli çalışma ortamı sağlanmış olunur. Kiaraz denilen yapı Nestor Lakoba’nın önderliğinde Ruslar’a karşı verilen mücadelede de çok etkili olmuştur.
Abazaca’da ”Agula- Aguıla” yani komşu kelimesinin karşılığı ”Kalbe sarılı” anlamına gelmektedir. Dar manada Kalp gözü anlamı da denilebilir. Abazalarda(Aşuva- Aşkaruva- Apsuva) ”kalp” Sevgi ile özdeşleştirilmiş bir uzuvdur. Değer verdikleri, önemsedikleri ve sevdikleri kişiler için “kalbim kadar yakın” ifadelerini kullanırlar. Kalp, Aşta sofrasının da vazgeçilmez önemdeki uzvudur. Aşta sofrasında kalp: Biz bir bütünüz sizi kalbimiz kadar yakın görüyoruz mesajının en önemli figürlerinden biridir. Bu derece önemsenen bir kavramın ”Komşu” kavramı için ifade ediliyor olması komşuluğun toplumumuzda ne kadar önemsendiğinin göstergesidir.
Apfümalık yani ev sahipliği kavramı ise toplumumuzda çok önem verilen değerlerin başında gelmektedir. Abazalar’da misafire verilen önemin bir göstergesi ev sahibi konumundaki kişinin hizmet etme bilincidir. Burada ”ev” olarak kast edilen üzerine yükümlülük düştüğüne inandığın ve kendini misafir hissetmediğin tüm alanlardır. Bu kendi evin olabildiği gibi, komşunun evi, köyünden herhangi
birinin evi, mahallenden birinin evi, içinde faaliyet gösterdiğin alan, dernek, vakıf, yaşadığın şehir, yaşadığın ülke ve benzeri tüm yerlerdir. Bu alanlar dahilinde olabilecek düğün, cenaze, organizasyonlar ve benzeri tüm faaliyetler bu içeriğe girmektedir. Yemek ikramında bulunan alanda yine Apfümalardan bir ekip beklemekte misafirler ile ilgilenmektedir. İçlerinden büyük olanlar gelen gruba “hoş geldin” demekte, gelen grubun hediye mahiyetinde getirdiği zarfları toplamaktadır. Arkasından düğünde görevli Tatsayüza ile bir genç gelmekte misafirlere hoş geldin demektedir. Tatsayüzalara eşlik eden ve onu tanıtan genelde o köyden gençler bu görev için belirlenmektedir.
Arkasından yemek ikramı köyün gençleri tarafından sunulmaktadır. Son senelerde yemekten önce şeker ikramı da gelenek haline dönüşmüştür. Misafirin ağzını tatlandırmak burada ki verilen mesajdır. Kızlı, erkekli köyün Apfümaları bu görevi yerine getirmektedir. Yemek esnasında misafirlerin yanında o köyden birilerinin onların yanında oturmaları yine sık karşılaşılan görevlerden biridir. Düğün sahibi
aile adına aile büyükleri bu alanda yer almakta genel gruplara hoş geldin ziyaretinde bulunmaktadır. Bu büyükler başka alanları da gezmektedir. Yemeğin bitmesi ile birlikte gelen misafirleri onlar için hazırlanan alana götürmek için birileri görevlendirilmiştir. Bu görevliler misafirleri yemek masalarından alıp ana alana götürmektedir.
Son yıllarda özellikle bu kısımda bazı sorunlar yaşanmaktadır. Yemeği biten misafirleri götürecek kimse olmayınca misafirler nereye gideceklerini bilmez halde kalabilmektedir. Bu durumun oluşmaması adına Apfümaların gözünün açık, dikkatlerinin çok yüksek olması gerekmektedir. Misafirleri düğün alanına oturtulduktan sonra misafirler ile ilgilenecek, onların hizmetlerini gerçekleştirecek görevli gruplar beklemektedir. Kızlı, erkekli üçlü veya dörtlü gruplar şeklinde belirlenmiş bu Apfümalar alanda bulunan tüm misafir grupları ziyaret etmekte beşer veya onar dakika yanlarında oturmakta, sonrada müsaade isteyip diğer grupların yanına gitmektedir. Bu şekilde sürekli alanda bir sirkülasyon olmakta bu küçük gruplar tüm alandaki misafirleri gezip onları hoşnut etmektedir. Yine bu sistemin aksaması durumunda son senelerde şikayetler artmış olup buna Apfümaların dikkat buyurmaları önem kazanmıştır. Apfümaların, gelen konukları ayırt etmeden, onların sosyal statülerine bakmadan misafir etmeleri ana görevleridir. Abazalıkta; zengin- fakir, güçlü-güçsüz, oralı-buralı, kız-erkek, küçük-büyük diye misafir ayırımı yapılmaz. Gelen kim olursa olsun hak ettiği değer verilir. Çok özel durumlarda istisnalar olabilir tabi. Örneğin düşmanın olan biri geldiğinde senin yerine bir başkası bu görevi üstlenebilir. Gerçekten geçerli sebepleri olanları bu kapsama sokabiliriz. Ama diğer taraftan basit sebeplerden, sudan sebeplerden araları serin olan kimseleri görmemek, görmezliğe gelmek Apfümalığa yakışır bir durum değildir. Sevsen de sevmesen de senin köyüne gelen konuğa en azından gidip “hoş geldin” demek bizim yaşam biçimimizin şartlarındandır. Boşuna dememiş büyüklerimiz; “Abazalık kolay olsaydı herkes yapardı” diye. Yöresel oyunlarımız ile ilgili görevli Apfümalar, gelin tarafı adına gelinin yanında gelen Ayüza ile ilgilenecek Apfümalar, Tahmada veya Bırk konumundaki kadın ve erkeklerin misafir gruplar ile ilgilenecek yaşıt Apfümalar, genel koordinasyonu belirleyen Apfümalar, Gelin tarafı ile özel ilgilenen Apfümalar, zarf masasında görevli Apfümalar, giden misafir grupları yolcu eden Apfümalar gibi onlarca görevi olan Apfüma gruplar vardır. Hiç bir apfüma misafiri oradayken eğlenceye kendini kaptırmaz! Apfümalar için köy düğünlerinde düğünden bir gün önce ve düğün bitiminde misafirler gittikten sonra eğlence yapılır. Ama düğün esnasında tüm Apfümaların görevi misafirler ile ilgilenmek, onları hoşnut etmektir.
Kaynaklar:
- Selçuk SIMSIM- Sözlü Tarih Çalışmaları
-Tunahan Masipa, “Osmaniye Köyü Halk Kültüründe Geçiş Dönemleri” Bitirme Tezi, 2017
